🏰 मगध साम्राज्य
पुराणानुसार, बृहद्रथाने सहाव्या शतकात मगध साम्राज्याची स्थापना केली. ज्यांची राजधानी गिरिवराज बनवली गेली आणि बर्हद्रथ राजवंशाची (वृहद्रथ राजवंश) पाया घातला. नंतर, बृहद्रथाला जरासंध नावाचा मुलगा झाला, जो एक गौरवशाली राजा बनला आणि महाभारतात त्याचा उल्लेख आढळतो. मगधचा उल्लेख अथर्ववेद आणि ऋग्वेदातही आढळतो. पुराणानुसार, जरासंधाच्या मृत्युनंतर, मगधवर शिशुनाग राजवंशाचे राज्य होते. परंतु बौद्ध साहित्यानुसार, शिशुनाग राजवंश अस्तित्वात नाही आणि त्याच्या जागी हर्यक राजवंशाची स्थापना झाली, कारण जेव्हा भगवान बुद्ध धर्माचा प्रचार करण्यासाठी मगधला गेले तेव्हा तेथील राजा हर्यक राजवंशाचा बिंबिसार होता. वेगवेगळ्या मतांनुसार, मगधवर राज्य करणारे राजवंश –
🏛️ मगधवर राज्य करणारे प्रमुख राजवंश
1. हर्यक राजवंश (इ.स.पू. 545 – इ.स.पू. 412)
- बिंबिसार: हर्यक राजवंशाचा पाया घातला. इ.स.पू. 543 मध्ये 15 वर्षांच्या वयात मगधचा सम्राट झाला. राजधानी सुरुवातीला गिरिवराज, नंतर 'राजगृह' झाली.
- अजातशत्रु: बिंबिसाराचा पुत्र, इ.स.पू. 491 मध्ये सिंहासनावर आला. त्याला 'कुनिक' देखील म्हणतात. जैन धर्माचा अनुयायी, नंतर बौद्ध धर्माचा. बुद्धांच्या निर्वाणानंतर राजगृह येथे स्तूप बांधला.
- नागदशक: हर्यक राजवंशाचा शेवटचा शासक.
2. शिशुनाग राजवंश (इ.स.पू. 412 – इ.स.पू. 344)
- शिशुनाग: हर्यक राजवंश कमकुवत होण्यावर, शिशुनाग नावाच्या राजाच्या सेवकाने सिंहासनावर कब्जा केला. गिरिव्रज त्याची राजधानी.
- कालाशोक: शिशुनागाचा उत्तराधिकारी, 'पाटलीपुत्र' ही राजधानी केली. कालाशोकाच्या काळात वैशाली येथे दुसरी बौद्ध परिषद झाली.
- नंदीवर्धन: शिशुनाग राजवंशाचा शेवटचा शासक. कालाशोकाचे दहा पुत्र होते जे मगधवर राज्य करीत राहिले.
3. नंद राजवंश (इ.स.पू. 344 – इ.स.पू. 322)
- महापद्मनंद (उग्रसेन): शिशुनाग राजवंशाचा पराभव करून मगधाचा सम्राट झाला. त्याच्याकडे प्रचंड सैन्य होते. जैन आणि इतर मतांनुसार तो निम्न जातीचा वेश्येचा मुलगा होता, म्हणून प्राचीन भारतातील पहिले शूद्र सम्राट मानला जातो.
- नंदराज (धनानंद / घनानंद): नंद राजवंशाचा शेवटचा शासक. 322-321 मध्ये चंद्रगुप्त मौर्याने त्याचा वध केला आणि मौर्य साम्राज्याची स्थापना केली.
मगध साम्राज्याचा इतिहास प्राचीन भारताच्या इतिहासातील एक महत्त्वाचा टप्पा आहे. मगधमधून मौर्य साम्राज्याचा उदय होऊन संपूर्ण भारतावर त्याचा प्रभाव पडला.
0 टिप्पण्या