नव्याचे नऊ दिवस - नवीन वस्तूचे आकर्षण थोडेच दिवस टिकते. (नव्याची नवलाई)
न कर्त्याचा वार शनिवार - एखादे काम मनापासून करायचे नसले की कोणते तरी क्षुल्लक कारण सांगून ते काम टाळणे.
नवरा मरो की नवरी मरो, उपाध्यायाला दक्षिणेशी कारण - पुढे बरे वाईट कोणते ही परिणाम होवोत तुर्त स्वार्थाचाच विचार करावयाचा.
नकटीच्या लग्नाला सतराशे विघ्ने - दोषाने युक्त असलेले काम करीत असता एकामागून एक अशा अनेक संकटाना तोंड द्यावे लागते.
नकटे व्हावे पर धाकटे होऊ नये- लहानाला सर्व सोसावे लागते. व्यंग असले तरी बरे, लहानपण त्याहून वाईट, परिस्थितीशी जुळवून घ्यावे पण लाचार होऊ नये.
न खात्या देवाला नैवेद्य - जो काही घेणार नाही याची खात्री आहे त्यालाच देण्याचा आग्रह करणे.
नदीचे मूळ आणि ऋषीचे कुळ पाहू नये - पूज्यपणा किंवा पवित्रता ह्या सर्व गोष्टी एखाद्याच्या पूर्व परंपरेवर अवलंबून नसून त्याच्या अंगच्या गुणावर किंवा चारित्र्यावर अवलंबून असतात.
नखाने काम होते, तेथे कु-हाड कशाला ? -एखादे काम क्षुल्लक साधनाने किंवा थोडीशी शक्ती वापरल्याने होऊ शकते, तेथे मोठे साधन किंवा पुष्कळ शक्ती वापरण्याचे कारण काय?
नवी विटी नवे राज्य - सगळीच परिस्थिती नवीन असणे.
नरहरदेवाची पालखी - ज्यावर कोणा एकाची सत्ता नसते किंवा एकावर जवाबदारी नसते, पण सर्वांनी हातभार लावल्यास ते काम पूर्ण होण्यासारखे असते. लोकांच्या मर्जीनुसार घडणारे काम.
नाक दाबले म्हणजे तोंड उघडते - एखाद्याला पेचात अडकविल्या शिवाय तो आपले काम करून देणार नाही किंवा आपले म्हणणे कबून करणार नाही.
नावडतीचे मीठ अळणी - नावडत्या माणसाने कोणतीही गोष्ट कितीही चांगली केली तरी ती वाईटच दिसते.
नासली मिरी जोंधळ्याला हार जात नाहीत - कर्तृत्ववान मनुष्य परिस्थितीने कितीही खालावला तरीही नादान माणसापेक्षाही अधिक योग्यतेचा असू शकतो.
नाचता येईना अंगण वाकडे - आपल्याला एखादे काम येत नसल्यास स्वतःचा कमीपणा लपविण्यासाठी संबंधीत दुस-या गोष्टीतील दोष दाखविणे.
नाव मोठे लक्षण खोटे - कीर्ती मोठी असली तरी, कृती मात्र नावाला खोटेपणा आणणारी.
नाका पेक्षा मोती जड - एखाद्या गौण वस्तूला मुख्य वस्तुपेक्षा अधिक महत्त्व द्यावयाचे.
नाव सोनूबाई हाती कथलाचा वाळा - नाव मोठे पण कर्तृत्व मात्र हलक्या दर्जाचे.
नालासाठी घोडा मेला - लहानशी चूक वेळेवर सुधारली नाही तर पुढे त्याच चुकीमुळे खूप मोठे नुकसान होऊ शकते.
नाकाने कांदे किंवा वांगी सोलणे - ऐट मिरवणे, वाईट कर्मे करूनही न केल्याचा आव आणणे.
न भूतो न भविष्यति - पूर्वी कधी झाली नाही व पुढेही कधी होणार नाही अशी अपूर्व गोष्ट.
निंदकाचे घर असावे शेजारी - निंदा करणाऱ्या माणसाचा आपल्याला फार उपयोग होतो.
नाकाला मिरच्या झोंबणे - मनाला फार लागणे
नऊ कारभारी,अठरा चौधरी - अनेक मालक जिथे असतात तिथे अनागोंदी कारभार असतो.
नंदी आला,त्याचा आदर करा - पाहुणा जरी नको असला तरी त्याचेही स्वागत करावेच लागते.
नामदार तो नम्र फार - जो श्रेष्ठ असतो तो विनयी असतो.
नवा मनु नवा धनु - सुधारलेला काळ आणि सुधारलेली हत्यारे.
नात जावयाने नेली, बुढी आपटू आपटू मेली - खऱ्या मालकाने आपली वस्तु नेली की इतरांना गप्पच रहावे लागते.
नाक खाजवले आणि नकटे वरमले - चांगल्या दृष्टीने जरी एखादी गोष्ट म्हटली तरी वाईट आहे, असे समजणे
न मागे तयाची रमा होय दासी - जो मनुष्य याचना करीत नाही, त्याच्या जवळ स्वयं लक्ष्मी चालून येते.
प
पळसाला पाने तीनच- सगळीकडे सारखीच परिस्थिती असते.
पडलेले शेण माती घेऊन उठते - चांगल्या मनुष्यावर एखादा आरोप आला, आणि त्याने सर्वांशी विचार विनिमय करून त्याचे निरसन केले, तरी त्याची थोही तरी बदनामी होतेच.
परदुःख शीतल - दुस-यांच्या दुःखाची खरी कल्पना लोकांना नसते म्हणून त्यांना त्या दुःखाची तीव्रता जाणवत नाही.
पळणा-यास एक वाट, शेधणा-यास बारा वाटा - लबाडी करणे सोपे असते. पण ती शोधून काढणे कठीण असते.
पडत्या फळाची आज्ञा - तात्काल मान्यता देणे.
पदरी पडले, पवित्र झाले - कोणतीही गोष्ट एकदा स्वीकारली की तिला नावे न ठेवता तिच्या बाबतीत समाधान मानावे.
फार झाले, हसू आले - कोणत्याही गोष्टीचा अतिरेक झाला तर तिची सवय पडून पुढे काही वाटेनासे होते.
फासा पडेल तो डाव, राजा बोलेल तो न्याव - राजाने दिलेला न्याय सत्याच्या व प्रजाहिताच्या उलट असला, तरी तो नाइलाज म्हणून पत्करावा लागतो.
फुटका डोळा काजळाने साजरा करावा - आपल्या अंगी असलेला दोष नाहीसा करणे शक्य नसेल तर त्याचा शक्य होईल तितका उपयोग करून घ्यावा.
फुले विकली तेथे गोवच्या विकणे - ज्या ठिकाणी मोठ्या प्रतिष्ठेने दिवस घालविले, त्याच ठिकाणी हलकी सलकी कामे करण्याचा प्रसंग येणे.
फूल ना फुलाची पाकळी - जितके आपल्याला द्यायला पाहिजे तितके देणे जमत नसल्यास शक्य आहे तेवढेच देणे.
फासा सोईचा पडणे - अनुकूल गोष्ट घडणे.
फासा उलटा पडणे - प्रतिकूल गोष्ट घडणे.
फुकटचा माल आणि केला लाल - फुकटच्या वस्तूंवर भरपूर फायदा करून घेणे.
फिरेल तो चरेल - काम करीत राहील त्यालाच खायला मिळेल.
फाटके नसावे पण स्वतंत्र असावे - गरीबी पत्करावी पण पारतंत्र्य नको.
ब
बळी तो कानपिळी - ज्या मनुष्याच्या अंगी पैशाचे, अधिकाराचे, वशिल्याचे व शक्तीचे बळ असते, तो इतराना छळतो किंवा त्यांच्यावर सत्ता चालवितो.
बसता लाथ उठता बुक्की - नेहमी शिक्षा करीत असणे.
बडा घर पोकळ वासा - (नाव मोठे लक्षण खोटे)- दिसण्यात श्रीमंती. पण प्रत्यक्षात काही नसते.
बारभाईची खेती, काय लागेल हाती - अनेक लोकांवर सोपविलेली जबाबदारी कोणीच नीट पार पाडू शकत नाहीत.
बाप तसा बेटा - जे वडिलांच्या अंगी चांगले किंवा वाईट गुण असतील ते मुलाच्या अंगी उतरणे, (वडील तसा मुलगा).
बावळी मुद्रा देवळी निद्रा - एखादा माणूस दिसायला बावळट असला तरी व्यवहारात तो चतुर असतो.
बापाला बाप म्हणेना, तर चुलत्याला काका कसा म्हणेल? - जो मनुष्य जवळच्या नातेवाईकांना ओळखू शकत नाही, तो दूरच्यांना कसा ओळखेल?
बापशेटीची पेंड (बापशेट श्रीमंत व उदार गृहस्थ) - ज्यांना पाहिजे त्यांनी ती वस्तू नेणे.
बाबा गेला आणि दशम्याही गेल्या - दोन्ही गोष्टी मिळण्यासारख्या नाहीत.
बाप दाखव, नाहीतर श्राद्ध कर - एखाद्याला हरलो असे कबूल करायला लावून स्वतःचे मत त्याच्यावर लादणे व त्याला अडचणीत घालणे.
बायकात पुरूष लांबोडा - बायकांच्या घोळक्यात पुरुषानी जाणे योग्य नसते.
बाजारात तुरी भट भटणीला मारी - जी गोष्ट अजून घडायचीच आहे तिच्याबद्दल अगोदरच व्यर्थ वाद घालीत बसणे योग्य नाही.
बाजीरावाचा नातू - मिजासखोर माणूस.
बारा पिंपळावरचा मुंजा - एके ठिकाणी स्थिर न होणारा व सदा हिंडत असणारा माणूस.
बारा बंदराचे पाणी प्यालेला - अनुभविक माणूस, अनेक देश फिरून चतुर बनलेला.
बारा घरचे बारा - भिन्न भिन्न स्थळांचे व भिन्न भिन्न अनुभवाचे लोक काही कार्याकरिता एके ठिकाणी जमतात ते.
बुडत्याचा पाय खोलात - ज्याचा अपकर्ष (उत्कर्ष x अपकर्ष) व्हायचा असतो त्याला सतत एकामागून एक अशा येणा-या संकटाना तोंड द्यावे लागते.
बुगड्या गेल्या, पण भोके राहिली - एखाद्याचे पूर्वीचे वैभव गेले तरी त्याच्या खुणा मागे राहिल्या.
बुडत्याला काडीचा आधार - मोठ्या संकटात सापडलेल्या माणसाला वेळप्रसंगी कोणी थोडीशी मदत केली तरी त्याला महत्त्व असते
बैल गेला नि झोपा केला - एखादी गोष्ट होऊन गेल्यावर तिचे निवारण करण्यासाठी केलेली व्यवस्था व्यर्थ ठरते.
बैल गाभणा तर म्हणे नववा महिना - एखाद्या माणसाकडून कार्य करवून घ्यायचे असेल तर तो कितीही वेडेपणाचे बोलला तरी त्याला खूष करण्यासाठी 'हो' म्हणावयाचे.
बोले तैसा चाले त्याची वंदावी पाऊले - आपल्या बोलण्याप्रमाणे जो वागतो त्या माणसाला मान दिला पाहिजे.
बोलेल तो करील काय - बडबड करणा-या माणसाकडून कोणतीही गोष्ट होऊ शकेल काय?
बोलाफुलास गाठ - आपण एखाद्या गोष्टीविषयी बोलत असतानाच ती घडणे. म्हणजेच एकाच वेळी दोन्ही गोष्टी घडणे.
बोलणा-याचे तोंड दिसते, करणा-याची कृती मात्र कोणाला दिसत नाही - रागावणा-या माणसाचे शब्द सर्वांना ऐकू येतात, पण ज्याला रागवतो त्याने केलेली चूक किंवा कृती मात्र कोणाला दिसत नाही.
बोलाचीच कढी व बोलचाच भात - नुसतीच बडबड. कृती मात्र काहीच नसते.
बिगारीचे घोडे, तरवडाचा फोक - (बिगार-पैसे न देता करून घेतलेले काम) (तरवड-झाड, फोक-सरळ फांदी) - दुस-यांच्या वस्तूची काळजी सहसा कोणी घेत नाही.
बारक्या फणसाला म्हैस राखण - ज्याच्यापासून धोका आहे त्याकडेच रक्षणाची जबाबदारी देणे.
बकरीचे शेपूट माशाही वारीना अन लाजही राखीना - निरुपयोगी गोष्ट.
बाबा वाक्य प्रमाणम्‌ - थोर माणसांचा शब्द प्रमाण मानला जातो.
बारा हात काकडी, तेरा हात बी - एखाद्या गोष्टीचे अतिशयोक्त वर्णन करुन सांगणे.
बापा परी बाप गेला नि बोंबलताना हात गेला - एका नुकसानीची भरपाई तर न होणेच,पण त्याचबरोबर दुसरे आणखी नुकसान होणे.
बाजीराव होणार होता पण कोंबडा पावला - आपली असमर्थता लपवण्यासाठी एखाद छोटस कारण देणे.
भ
भटाला दिली ओसरी, भट हातपाय पसरी - मागणा-या मनुष्याला एखादी वस्तू दिली तर तो तृप्त न होता जास्तच मागत असतो.
भरवशाच्या म्हशीस टोणगा - ज्याच्यावर आपण अवलंबून असतो त्याने आयत्या वेळी दगा देणे.
भरल्या गाड्यास सूप जड नाही - एखाद्याच्या अंगावर अनेक कामांचा बोजा असतो. त्याच्या अंगावर आणखीन थोडे काम येऊन पडले तर तो घाबरत नाही.
भांडणाचे तोंड काळे - भांडणाचा परिणाम लाजिरवाणा असतो.
भाड्याचे घोडे ओझ्याने मेले - स्वतःच्या वस्तूसारखी भाड्याच्या वस्तूची कोणी काळजी घेत नाही.
भिंतीना कान असतात - दुस-यानी ऐकण्याची शक्यता असते म्हणून नेहमी सावधगिरीने बोलावे.
भित्याच्या पाठी ब्रह्मराक्षस - भित्रा माणूस भीतीचे कारण नसताना सुद्धा घाबरत असतो.
भिकेची हंडी शिंक्यास चढत नाही - दुस-यावर अवलंबून असणारा माणूस मोठे कार्य करू शकत नाही.
भीक नको पण कुत्रा आवर - एखाद्याने उपकार केले नाही तरी चालतील, पण मार्गात विघ्न (अडथळे) मात्र आणू नये.
भीड भिकेची बहीण - भिडस्तपणाने माणसाचे फार नुकसान होते.
भुकेला कोंडा आणि निजेला धोंडा - अडचणीच्या वेळी कोणत्याही साधनाने गरज भागविण्याची माणसाची तयारी असते.
भुताच्या घरात सुताची वरात - सारख्याला सारखे भेटणे.
भुकेलें कोल्हें, काकडीला राजी - पोटात भूक मावत नसली तर काहीही खाल्ले जाते.
भिऊन वागे, त्यास देव लागे - भित्र्या माणसाला सतत व अकारण भीतीच वाटत राहते.
भिकाऱ्याच्या पोटाला ओकारी फार - जो भिकेचे खातो त्याला फार मस्ती येते.
भपका भारी खिसा खाली - जवळ पैसे नसताना खोटी ऐट दाखवणे.
भ्रमाची पुडी नि हिंगाचा वास - आधी खूप श्रीमंती,पण आता नुसता देखावा.
भरवशाची मोट, पाण्यात लोट - ज्याच्याबद्दल पक्का विश्वास असेल त्यालाच काम सांगावे.
म
मऊ सापडले म्हणून कोपराने खणू नये - दुस-यांच्या मेहरबानीमुळे मिळालेल्या सवलतीचा दुरूपयोग करू नये.
मन जाणे पापा - आपण पाप केले आहे की नाही, हे प्रत्येकाचे मनच स्वतःला सांगत असते.
मन राजा मन प्रजा - कोणाचेही बरे वाईट करणे आपल्या इच्छेवर अवलंबून असते.
मन चिंती ते वैरी न चिंती - कधी कधी आपल्या मनात जेवढ्या वाईट गोष्टी येतात तेवढ्या शत्रूच्याही मनात येत नसतील.
मनात मांडे पदरात धोंडे - फक्त मनात मोठमोठी मनोराज्ये करायची, पण प्रत्यक्षात मात्र पदरात काही पडत नसते.
मनाएवढी ग्वाही त्रिभुवनात नाही - मनासारखा खरे सांगणारा साक्षीदार सा-या दुनियेत सापडणारा नाही.
मनास मानेल तोच सौदा - आपणास आवडेल तोच सौदा करावा. कोणी विरोध केल्यास तिथे दुर्लक्ष करावे.
मनी वसे ते स्वप्नी दिसे - एखादी गोष्ट व्हावी असे आपल्या मनाला सारखे वाटत असते. तीच प्रबळ इच्छा आपल्या स्वप्नाच्या रूपाने पूर्ण झालेली असते.
मनात एक जनात एक - मनात एक गोष्ट असते, पण बाहेरून निरळीच दाखविली जाते. (दुटप्पीपणा)
मरावे परी कीर्ती रूपी उरावे - मनुष्य देहाने मरतो. पण त्याने केलेल्या चांगल्या कामाच्या रूपाने जीवंत राहतो.
मनाची नाही, पण जनाची तरी ठेवावी - एखादी चूक केल्यावर दुस-यांच्या पुढे त्याची लाज तरी वाटावी.
मळमळीत (मिळमिळीत) सौभाग्यापेक्षा झळझळीत वैधव्य बरे - ज्या स्त्रीला नव-याने टाकलेले असते तिची स्थिती एखाद्या विधवेपेक्षाही कठीण असते.
मस्करीची होते कुस्करी - थट्टेचा परिणाम काही वेळा भयंकर होऊन त्याचे भांडणात रूपांतर होते.
मनात पाल चुकचुकणे - शंका येणे, संशय उत्पन्न होणे.
मातीचे कुल्ले लावल्याने लागत नाहीत - परक्या माणसाला आपला असे नुसते म्हणून तो आपला होत नाही. प्रेम स्वाभाविक असेल तरच ते टिकते.
माझे जेवण चुलीत- बाह्यतः- निरिच्छपणा दाखविणारी माणसे कधी कधी लबाडही असू शकतात.
मान सांगावा जना आणि अपमान सांगावा मना - आपला सन्मान झाला तर तो लोकांना सांगावा, पण अपमान झाला त्याची वाच्यता न करता मनातल्या मनांतच ठेवावा.
मांजराच्या गळ्यात घंटा कोणी बांधावी ? - एखादी दिसण्यात सोपी व करण्यास कठीण अशी गोष्ट कोणी सहसा करायला पुढे येत नाही.
मांजराचे पाय कुत्र्यावर करणे - काहीतरी गडबड करून आपली सुटका करून घेणे.
मारणाऱ्याचा हात धरवतो, पण बोलणाऱ्याचे तोंड धरवत नाही - एखाद्या धडधाकट माणसास आवरणे सुध्दा सोपे असते, पण मनात येईल ते वाईट असे काहीतरी बोलणा-या माणसास गप्प करणे कठीण असते.
मागून आलेले लोण पुढे पोचविणे - मागून चालत आलेल्या चालीरिती तशाच पुढे चालू ठेवणे.
मानला तर देव नाहीतर धोंडा - एखाद्याचा मान ठेवला तर ठेवला नाहीतर नाही.
म्हशीची शिंगे म्हशीला जड नसतात - आपलीच माणसे आपल्याला जड वाटत नाहीत.
म्हातारीने कोंबडे झाकून ठेवले म्हणून उजेडावयाचे राहत नाही - ज्या गोष्टी व्हावयाच्या असतात त्या एखाद्या क्षुल्लक कारणाने थांबवता येत नाहीत.
माशाने गिळलेला माणिक - कधीही भरून न येणारी हानी.
माळ दुस-यांच्या गळ्यात घालणे - आपले सर्वस्व त्याला अर्पण करणे.
मागुन पुढून बाप नवरा - जे काही येईल ते स्वतःच घ्यावयाचे, दुस-याला काही मिळू द्यावयाचे नाही अशी प्रवृत्ती असणे.
मुंगी होऊन साखर खावी, हत्ती होऊन लाकडे फोडू नये -नम्रपणे वागून आपला फायदा करून घ्यावा, ताठरपणाने वागून दुःख भोगू नये.
मुलाचे पाय पाळण्यात दिसतात - लहानपणीच मोठेपणीच्या कर्तृत्वासंबंधी किंवा गुणदोषासंबंधी अंदाज लागतो.
मुसळाला अंकुर फुटणे - अशक्य म्हणून मानली गेलेली गोष्ट घडून येणे.
मूठभर मिशा हातभर दाढी - एखाद्याचा एकच अवयव प्रमाणाबाहेर असतो, तेव्हा त्याच्या बेडौलपणाचा उपहास करतात.
मेले मेंढरू आगीला भीत नाही - एखाद्याची एकदा अब्रू गेली की त्याला बेअब्रूची भीती वाटेनाशी होते.
मेल्या म्हशीला मणभर दूध - मुनष्य जीवंत आहे तोपर्यंत त्याच्या गुणाचे चीज होत नाही. तो मरण पावला म्हणजे त्याचे ते गुण वाढवून त्याची प्रशंसा केली जाते.
मोर नाचतो म्हणून लांडोरही नाचते - अंगी योग्य गुण असल्याशिवाय अनुकरण करणे अयोग्य.
माणकीस बोललं, झुणकीस लागलं - एकाला बोलणे अन् दुसऱ्या लागणे.
मुंगीला मुताचा पूर - लहान लोकांना लहान संकटही मोठी वाटतात.
मारुतीचे शेपूट - लांबत जाणारे काम.
मोलें घातलें रडाया । नाहीं असुं आणि माया - पैशाच्या लोभाने काम करण्यात खरी आत्मीयता नसते.
मोठ्यांचा आला गाडा,गरिबांच्या झोपड्या मोडा - श्रीमंताच्या हौशेपुढे गरीबाची नुकसानीची कोणीही पर्वा करत नाही.
मीठ मिळेना अन् पीठ गिळेना - अर्धवट तुटपुंजी साधनसामग्री असली म्हणने चांगले काम होत नाही.
मी मरेन, तुला रंडकी करेन - स्वतःचेही नुकसान आणि दुसऱ्याचे नुकसान.
माळावरचा जाळ काय कामाचा ? - दुसरीकडे असणाऱ्या चांगल्या गोष्टीचा आपणास उपयोग नसणे.
माहेरची पेज, सर्वांगाला तेज - घरच्या साध्या अन्नाची बरोबरी कशानेही होत नाही.
माय तशी लेक, मसाला एक - आईच्या वळणावरच मुलीचे वळण.
मायेवाचून रड नाही,आगीवाचुन कढ नाही - आईच्या ममतेची कोणी बरोबरी करू शकत नाही.
माय तशी बेटी, गहु तशी रोटी - खाण तसी माती.
माकडाला काकडी - थोड्याशा लाभावर समाधान मानणे.
माता माउली फजित पावली,अस्तुरीने दुनिया दावली - आईपेक्षा बायकोचेच जास्त कौतुक.
मांजर गेली लुटी,आणल्या तीन मुठी - खूप श्रम करणे, पण अत्यल्प फळप्राप्ती होणे.
मरणा दारी तोरणा दारी - मृत्यूसमयी आणि विवाहप्रसंगी हजर असावे.
मन नाही स्थिरी,उगीच तीर्थ करी - मन स्थिर नसल्यास , उगीच तीर्थयात्रा करण्यात काय अर्थ आहे ?
मन सहे ते दान, तन सहे ते स्नान - मनाला आणि शरीराला सोसेल तेवढेच काम करावे, तेच उत्तम.
य
यथा राजा तथा प्रजा - अधिकारावरील लोक जसे वागतात, तसेच सामान्य लोकही वागतात.
या कानाचे त्या कानास न कळू देणे - अतिशय गुप्त ठेवणे.
या बोटाची थुंकी त्या बोटावर करणे - काहीतरी लबाडी करून वस्तूचे स्वरूप निरनिराळे करून दुस-याना फसविणे.
येवढ्याशा तेवढ्याशावरून - अगदी थोडक्याशा कारणावरुन.
ये रे माझ्या मागल्या, ताक कण्या चांगल्या (कण्या भाकरी चांगल्या) - एखाद्याने केलेला उपदेश व्यर्थ ठरून पुन्हा पुर्वीप्रमाणेच वागणे.
ये धोंड्या, पड पायावर - मुद्दाम नको ते काम उपस्थित करून नुकसान करून घेणे.
ये रे बोरा पड माझ्या तोंडा - अतिशय आळशी असणे.
येलपाडी गौरा, म्हातारा नवरा म्हातारा - थोडेसे काही झाले की त्याविषयी खूप सांगणे.
याचे दार,त्याचे दार,उठ मेल्या खेटर मार - दुसयाच्या दारी जाऊन अपमान करून घेणे.
या हाताचे याच हातावर - वाईट कृत्याची फळे ताबडतोब मिळतात.
यथा अनुष्ठान तथा सिद्धि - जशी खटपट तसे फळ.
र
रात्र थोडी सोंगे फार - वेळ अपुरा, पण काम मात्र भरपूर.
राजा बोले दळ हाले, काजी बोले दाढी हाले - समर्थ माणसांच्या शब्दाला मान मिळतो, क्षुल्लक माणसाच्या शब्दाला मिळत नाही (समर्थाचे श्वान, त्याला सर्व देती मान).
राजाला दिवाळी काय माहीत - जो मनुष्य नेहमी सुखात असतो त्याला अमकाच एक दिवस आनंदाचा असा नसतोच.
राज्याअंती नरक आणि नरकाअंती राज्य - पापे केल्यावाचून राज्य प्राप्त होत नाही आणि राज्य चालविणे आणि टिकविणे पापे केल्याशिवाय शक्य होत नाही. म्हणून शेवटी नरकात जावे लागते.
रिकामा न्हावी, भिंतीला तुंबड्या लावी - रिकामा उद्योग करीत बसणे.
रोज मरे त्याला कोण रडे - रोजच संकटे येऊ लागली की त्याचे काहीच वाटेनासे होते.
रक्ताचे पाणी सुखाची कहाणी - कष्ट केल्याशिवाय फळ मिळत नाही.
रडून मान आणि पडून दंडवत - रडून रडून काम साधणारा मनुष्य.
रंग झाला काळा, अजून नाही गेला चाळा - महातारपण आले तरी रंगेलपणा गेला नाही.
रक्तापोटी गारगोटी - उत्तम मनुष्याची कुलक्षणी संतती.
राईचा भाव रात्री गेला - नेहमी सारखीच परिस्थिती नसते.
रागाची स्वारी अश्वाच्या पाठीवर - राग फार काळ टिकत नाही.
राजाच्या कारभाराला पोटाचा दरारा - पोट भरण्यासाठीच राजाची नोकरी करावी लागते.
राजाची राजी ती पाटलाची मेहुणी - माणसाने कितीही संपत्ती प्राप्त केली तरी मूळची गरिबी विसरू नये.
रांधावे तसे खावे - जशी कृती तसे फळ.
रानशी घर, कोशी बिऱ्हाड - गरीबाचा संसार.
रांधा, वाढा, उपटी काढा - एकसारखे काम करत राहणे.
राजाचे घोडे अन् खासदार उडे - वस्तु एकाची मिजास दुसऱ्याची.
रिकामा व्यापारी कपाळावर हात मारी - काम नसलेला माणूस नशिबाला बोल लावतो.
रिकाम्या देवळावर कावळ्यांची वस्ती - घरधनी घरी नसल्यास चोराचे फावते.
0 टिप्पण्या