🕉️ जैन धर्म

जैन धर्म हा भारतातील एक प्राचीन आणि तत्त्वज्ञानप्रधान धर्म आहे. जैन धर्माच्या मते, तो अनादी काळापासून अस्तित्वात आहे. या धर्माची शिकवण तीर्थंकरांनी दिली आहे, जे आत्मज्ञानप्राप्त महापुरुष होते.

🔱 प्रमुख तीर्थंकर

1. ऋषभदेव (आदिनाथ) – पहिले तीर्थंकर

• जैन धर्माचे संस्थापक मानले जातात.
• सम्राट भरताचे वडील.
• प्रतीक: बैल
• मृत्यूस्थळ: अष्ठापद (कैलास पर्वत)
• उल्लेख: श्रीमद्भागवत व ऋग्वेदाच्या केशी सूक्तात

2. पार्श्वनाथ – 23 वे तीर्थंकर

• काशी नरेश अश्वसेन यांचा पुत्र.
• वयाच्या 30 व्या वर्षी गृहत्याग.
• समेय पर्वतावर ज्ञानप्राप्ती
• अनुयायांना 'निर्ग्रंथ' म्हटले जायचे.
• प्रतीक: नाग
• स्त्रियांना जैन धर्मात प्रवेश देणारे पहिले तीर्थंकर.

3. महावीर स्वामी (वर्धमान महावीर) – 24 वे तीर्थंकर

• जन्म: इ.स.पू. 540, कुंडग्राम (वैशालीजवळ)
• वडील: सिद्धार्थ, आई: त्रिशला
• पत्नी: यशोदा, कन्या: प्रियदर्शिनी
• प्रतीक: सिंह
• 13 वर्षांची तपश्चर्या – ऋजुपालिका नदी काठावर कैवल्यप्राप्ती
• निर्वाण: इ.स.पू. 468, पावापुरी, बिहार

🧘‍♂️ जैन धर्माचे तत्त्वज्ञान

✨ तिन्ही रत्ने (त्रिरत्न)

1. सम्यक दर्शन – योग्य दृष्टिकोन
2. सम्यक ज्ञान – खरे ज्ञान
3. सम्यक आचरण – शुद्ध आचार

🕊️ पाच महाव्रत

1. अहिंसा
2. सत्य
3. अस्तेय
4. अपरिग्रह
5. ब्रह्मचर्य

🔥 अठरा पाप (अष्टादश पाप)

1. हिंसा
2. असत्य
3. चोरी
4. अपरिग्रह
5. क्रोध
6. अभिमान
7. माया
8. लोभ
9. काम
10. द्वेष
11. कलह
12. मैथुन
13. अरोप
14. निंदा
15. अनियंत्रित प्रेम
16. नियंत्रणात द्वेष
17. कपटी खोटेपणा
18. मिथ्यात्व

🔮 जैन धर्माची वैशिष्ट्ये

• अहिंसा हा मूलभूत सिद्धांत
• शाकाहार व संयम यावर भर
• पुनर्जन्म, कर्म व आत्मा यांवर श्रद्धा
• ईश्वराच्या निर्मितीची संकल्पना नाकारली जाते
• विश्वाचे सहा घटक:
  • जीव (आत्मा)
  • अजीव (पुद्गल)
  • धर्म (गतीचे कारण)
  • अधर्म (स्थैर्याचे कारण)
  • आकाश
  • काल

📚 जैन धर्मातील साहित्य

• आगम – जैन धर्माचे साहित्य
• पूर्व – मूलभूत ग्रंथ
• कल्पसूत्र – भद्रबाहू रचित तीर्थंकर चरित्र
• निरुक्ती – भद्रबाहू यांचा आणखी एक ग्रंथ

🧘‍♀️ संप्रदाय व शाखा

• दिगंबर – नग्नता, कठोर साधना (भद्रबाहूंचे अनुयायी)
• श्वेतांबर – पांढरे वस्त्रधारी, महिलांना धार्मिक भूमिका (स्थुलभद्रांचे अनुयायी)

🌆 जैन धर्माची केंद्रे

• मथुरा – प्राचीन जैन केंद्र (मौर्य काळात महत्त्वाचे)
• उज्जैन – सांस्कृतिक आणि धार्मिक केंद्र

🧑‍🏫 जैन धर्माचे प्रमुख शिष्य व अनुयायी

• गणधर (11) – महावीर स्वामींचे प्रमुख शिष्य
• गोशाल – महावीरांचे पहिले सहकारी
• राजा चेतक – महावीरांच्या मातेचा भाऊ

📜 24 तीर्थंकरांची नावे

1. ऋषभदेव (आदिनाथ)
2. अजितनाथ
3. सम्भवनाथ
4. अभिनंदननाथ
5. सुमतिनाथ
6. पद्मप्रभ
7. सुपार्श्वनाथ
8. चंद्रप्रभ
9. पुष्पदंत (सुविधिनाथ)
10. शीतलनाथ
11. श्रेयांसनाथ
12. वासुपूज्य
13. विमलनाथ
14. अनंतनाथ
15. धर्मनाथ
16. शांतिनाथ
17. कुंथुनाथ
18. अरह अथवा अर्हनाथ
19. मल्लिनाथ
20. मुनिसुव्रतनाथ
21. नेमिनाथ
22. अरिष्टनेमि
23. पार्श्वनाथ
24. महावीर स्वामी (वर्धमान)

🔎 'जैन' शब्दाचा अर्थ

‘जैन’ म्हणजे 'जिन' चे अनुयायी.
‘जिन’ म्हणजे ज्यांनी मन, वाणी आणि शरीरावर विजय मिळवला आहे.
असा व्यक्ती जैन धर्माचा अनुयायी समजला जातो.