दिल्ली सल्तनत - लोदी वंश

दिल्ली सल्तनत - लोदी वंश (1451-1526 इ.स.)

दिल्ली सल्तनतचा शेवटचा अफगाण वंश

1451 मध्ये दिल्लीच्या गादीवर एका नवीन शासकाचा उदय झाला आणि त्याने लोदी राजवंशाची स्थापना केली! बहलोल लोदीने केवळ सय्यद राजवंशाचा अंत केला नाही तर पुढील 75 वर्षे दिल्लीवर राज्य करणाऱ्या राजवंशाचा पायाही घातला. हा वंश दिल्ली सल्तनतचा शेवटचा अफगाण शासक राजवंश होता, ज्याने 1526 पर्यंत सत्ता राखली.

🔹 लोदी राजवंशाचे शासक

• बहलोल लोदी (1451-1489) – संस्थापक
• सिकंदर लोदी (1489-1517) – सर्वात प्रसिद्ध शासक
• इब्राहिम लोदी (1517-1526) – शेवटचा सुलतान

➤ बहलोल लोदी (1451 - 1489)

    बहलोल लोदीने 1451 मध्ये लोदी राजवंशाची स्थापना केली आणि 1489 पर्यंत दिल्ली सल्तनतवर राज्य केले. सय्यद राजघराण्याचा शेवटचा शासक आलम शाह याने बहलोल लोदीच्या बाजूने स्वेच्छेने दिल्ली सल्तनतचे सिंहासन सोडले. त्याने "बहलोल शाह गाझी" ही पदवी धारण केली. बहलोल लोदी हा मूळचा अफगाण होता, त्याचा जन्म एका पश्तून कुटुंबात झाला होता. तो सय्यद राजवंशाच्या मुहम्मद शाहच्या कारकिर्दीत पंजाबमधील सरहिंद (आता फतेहगड साहिब) चा राज्यपाल होता.

मृत्यू: बहलोल लोदीचा मृत्यू 1489 मध्ये झाला. त्याच्या मृत्यूनंतर त्याचा मुलगा सिकंदर लोदी दिल्ली सल्तनतच्या गादीवर बसला.

➤ सिकंदर लोदी (1489 - 1517)

       1489 मध्ये बहलोल लोदीच्या मृत्युनंतर, सिकंदर लोदी दिल्ली सल्तनतचा उत्तराधिकारी झाला आणि तो लोदी घराण्याचा दुसरा शासक बनला. त्याचे बालपणीचे नाव निजाम खान होते, परंतु सत्ता हाती घेतल्यानंतर त्यानी त्याचे नाव बदलून "सुलतान सिकंदर शाह" असे ठेवले, जे नंतर सिकंदर लोदी म्हणून प्रसिद्ध झाले.

राजवटीतील प्रमुख घटना:

• त्याने बंगाल, बिहार, चंदेरी, अवध आणि बुंदेलखंड येथील राजांना नियंत्रित करून दिल्ली सल्तनत पुन्हा स्थापित करण्याचा प्रयत्न केला.
• जमीन मोजण्यासाठी गज-ए-सिकंदरी हे प्रमाणित प्रमाण सादर केले.
• 1503 मध्ये आग्रा शहराची स्थापना केली आणि 1506 मध्ये त्यानी राजधानी दिल्लीहून आग्र्याला हलवली.
• नगरकोटमधील ज्वालामुखी मंदिराची मूर्ती तोडली आणि हिंदूंवर जझिया कर लादण्यात आला.
• ग्वाल्हेर किल्ल्यावर अनेकदा हल्ला केला पण राजा मानसिंगने पराभव केला.
  

मृत्यू: 1517 मध्ये घशाच्या आजाराने मृत्यू झाला. त्याचा मुलगा इब्राहिम लोदी गादीवर बसला.

➤ इब्राहिम लोदी (1517 - 1526)

    इब्राहिम लोदी हा सिकंदर लोदीचा सर्वात धाकटा मुलगा होता. सिकंदर लोदीच्या मृत्यूनंतर, इब्राहिम लोदी 1517 मध्ये गादीवर आला आणि 1526 पर्यंत दिल्ली सल्तनतवर राज्य केले. तो लोदी घराण्याचा शेवटचा राजा आणि दिल्ली सल्तनतचा शेवटचा सुलतान होता.

त्याच्या कारकिर्दीत:

• तो एक धाडसी राजा होता पण त्याच्या कारकिर्दीत अनेक बंड झाले.
• दरिया खानच्या नेतृत्वाखाली जौनपूर आणि अवधमध्ये बंड झाले.
• पंजाबमध्ये दौलत खानने बंड केले.
• 1518 मध्ये खतौलीच्या युद्धात राणा सांगा यांच्याकडून पराभव झाला.
• काका आलम खान काबूलला पळाला आणि बाबरला भारतावर आक्रमणासाठी आमंत्रित केले.

मृत्यू: 21 एप्रिल 1526 रोजी पानिपतच्या पहिल्या लढाईत बाबरने त्याचा पराभव केला आणि त्याला ठार मारले आणि आग्रा आणि दिल्लीचे सिंहासन ताब्यात घेतले.

🔻 निष्कर्ष 🔻

1526 मध्ये पानिपतच्या लढाईनंतर, बाबरने मुघल राजघराण्याची स्थापना केली, ज्याने जवळजवळ 500 वर्षे भारतावर राज्य केले. यामुळे दिल्ली सल्तनतचा अंत झाला. लोदी राजवंशाने दिल्ली सल्तनतचा शेवटचा अफगाण अध्यायच लिहिला नाही तर भारताच्या इतिहासाला एक नवीन दिशाही दिली.