मुघल साम्राज्य – शाहजहान (1628-1658 इ.स.)

🌟 मुघल साम्राज्य – शाहजहान (1628-1658 इ.स.)

शाहजहान, मुघल सम्राट जहांगीरचा मुलगा व अकबराचा नातू, याचा जन्म 5 जानेवारी 1592 रोजी लाहोर येथे झाला. त्याचे बालपणीचे नाव खुर्रम होते.

1617 मध्ये अहमदनगर-मुघल तहामध्ये त्याने महत्त्वाची भूमिका बजावली, ज्यामुळे प्रसन्न झालेल्या जहांगीरने त्याला “शाहजहान” ही उपाधी बहाल केली.

अकबरानंतर मुघल गादीवर बसलेला शाहजहान, 24 फेब्रुवारी 1628 रोजी सम्राट झाला. गादीवर बसल्यानंतर त्याला सुरुवातीला बुंदेलखंडचा जुझारसिंह व अफगाण सरदार खानजहाँ लोदी यांच्या बंडांना दडपावे लागले. त्याने शिखांचे सहावे गुरु गुरु हरगोबिंद यांच्याशीही युद्ध केले, ज्यात शिखांचा पराभव झाला.

👑 विवाह आणि कुटुंब

शाहजहानचा विवाह 1612 मध्ये असफ खानची मुलगी अर्जुमंद बानू बेगम हिच्याशी झाला. ती नूरजहाँची भाची होती व पुढे मुमताज महल म्हणून प्रसिद्ध झाली.

• शाहजहान आणि मुमताजला चार मुलगे व तीन मुली होती.

• मुलगे – औरंगजेब, दारा शिकोह, शुजा आणि मुराद बक्श.
  1631 मध्ये मुमताजच्या मृत्यूनंतर शाहजहानने तिच्या स्मृतीप्रित्यर्थ ताजमहालाचे बांधकाम सुरू केले, जे 1653 मध्ये पूर्ण झाले.

⚔️ मोहिमा आणि विजय

• 1633 – अहमदनगर जिंकून मुघल साम्राज्यात सामील.

• 1636 – गोलकोंड्यावर आक्रमण; सुलतान अब्दुल शाहचा पराभव; मंत्री मीर जुमला याने शाहजहानला कोहिनूर हिरा भेट दिला.

• त्याच वर्षी विजापूरचा शासक मुहम्मद आदिलशहा तह करण्यास भाग पाडला.

• 1639 – दिल्लीजवळ नवीन राजधानीची पायाभरणी – शाहजहानाबाद.

• 1645-1647 – पुत्र मुराद बक्श व औरंगजेब यांच्या मध्य आशियातील मोहिमा अपयशी.

🏛️ स्थापत्यकला – सुवर्णकाळ

शाहजहानच्या कारकिर्दीला स्थापत्यकलेचा सुवर्णकाळ म्हटले जाते. त्याच्या कारकिर्दीत बांधलेल्या प्रमुख इमारती –

• आग्रा – ताजमहाल, मोती मशीद, आग्रा किल्ल्यातील दिवाण-ए-खास, दिवाण-ए-आम व मुसम्मन बुर्ज

• दिल्ली – लाल किल्ला, जामा मशीद

• लाहोर – शालीमार बाग, शीश महाल

• तसेच काबूल, कंधार, काश्मीर, अजमेर येथे अनेक राजवाडे व बागा

• लाहोरपर्यंत रावी कालवा बांधला

---

👉 या सुवर्णकाळात शाहजहानने कला, वास्तुकला व संस्कृतीचा उत्कर्ष साधला. त्याच्या कारकिर्दीत मुघल स्थापत्य जगप्रसिद्ध झाले आणि ताजमहाल हे त्याचे शाश्वत प्रतीक ठरले.